رشد شناسی دستگاه گوارش نوزاد نشخوارکنندگان؛ با تاکید بر نقش فیبر

جهت بررسی عوامل موثر بر توان سایشی خوراک به عنوان ویژگی فیزیکی جدیدی از فیبر در تغذیه ی نوزاد نشخوارکنندگان و نیز تاثیر نوع، مقدار، اندازه ی قطعات و زمان ارائه ی فیبر بر فراسنجه های رشد دستگاه گوارش، 5 آزمایش انجام شد. در آزمایش اول 3 علوفه ی یونجه،کاه گندم و کاه برنج در سه اندازه قطعات فرضی ریز، متوسط و درشت همراه با تراشه ی چوب برای بررسی ارتباط بین خصوصیات فیزیکوشیمیایی با توان سایشی با استفاده از روش های رگرسیون خطی چندگانه و مدل شبکه های عصبی مصنوعی مورد استفاده قرارگرفت. بیشترین توان سایشی در تراشه ی چوب و کاه برنج درشت و کمترین آن در علوفه های ریز دیده شد. بیشترین ضریب همبستگی بین خصوصیات فیزیکوشیمیایی و توان سایشی مربوط به میانگین هندسی اندازه قطعات بود (0/77=r). هر دو روش رگرسیون خطی چندگانه و شبکه های عصبی مصنوعی توانستند مدل برآورد توان سایشی را بهینه کنند هرچند درصد اشتباه برای مدل شبکه های عصبی مصنوعی کمتر بود (p<0/05). در آزمایش دوم 3 نوع روش از شیرگیری بره های بلوچی همراه با مادر، زود ازشیرگیری همراه با جیره ی آغازین بدون علوفه و زود ازشیرگیری همراه با جیره ی آغازین حاوی 15 درصد یونجه مورد مقایسه قرار گرفت. غلظت بتاهیدروکسی بوتیرات (0/001=p)، ریبونوکلئویک اسید (0/03=p) و مقدار ظرفیت ریبوزمی (0/01=p) تیمار اول کمتر و غلظت اسیدهای چرب غیراستریفه (0/015=p) بیشتر از سایر تیمارها بود. ضخامت لایه کراتینه در تیمار اول اختلاف معنی داری با تیمار دوم نداشت اما با تیمار حاوی علوفه متفاوت بود (0/0006=p). در این آزمایش اگرچه برخی خصوصیات مورفولوژی، متابولیکی و سلولی – مولکولی در دوره ی آغازین تحت تاثیر تیمارها قرارگرفت اما عملکرد و درصد اجزای لاشه بره ها در دوره ی پروار اختلاف معنی داری نداشت (p<0/05). در آزمایش سوم استفاده از دو سطح 7/5 و 15 درصد یونجه و کاه گندم در جیره ی آغازین با تیمار شاهد بدون علوفه مقایسه شدند. افزودن علوفه باعث افزایش توان سایشی (0/001p=)، میانگین هندسی قطعات جیره (0/006=p)، فیبر موثر فیزیکی (0/0002=p)، نیتروژن اوره ای خون (p<0/001) و وزن (0/002=p) و ظرفیت معده (p<0/001) و کاهش معنی دار غلظت بتاهیدروکسی بوتیرات (p<0/001) و مصرف خوراک و بدتر شدن ضریب تبدیل (p<0/001) در دوره آغازین شد، اما تاثیری از اعمال تیمارهای آزمایشی در دوره ی آغازین بر عملکرد حیوانات آزمایشی در دوره ی پروار دیده نشد. درآزمایش چهارم دو نوع اندازه قطعات ریز و درشت علوفه های یونجه و کاه گندم با تیمار شاهد فاقد علوفه مقایسه شد. کاهش اندازه قطعات علوفه باعث کاهش توان سایشی جیره (0/001=p)، ضخامت لایه ی ماهیچه ای (p<0/001) و ظرفیت معده (0/0002=p) و افزایش لایه ی کراتینه ی (0/002=p) پرزهای شکمبه شد. تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی داری بر متابولیت های خون و فراسنجه های تمایز سلولی نداشت (p<0/05). کاهش اندازه قطعات باعث افزایش مصرف خوراک (p<0/001) و بهبود ضریب تبدیل (p<0/001) در دوره ی آغازین شد اما تاثیری بر مصرف و عملکرد بره ها در دوره ی پروار مشاهده نشد. در آزمایش پنجم علوفه در 3 و 6 هفتگی به جیره ی آغازین بره ها برای بررسی تاثیر زمان ارائه ی علوفه افزوده شد. افزودن علوفه در 42 روزگی منجر به کاهش مصرف خوراک پس از شیرگیری (0/001=p) و کل دوره ی آغازین شد (0/03=p) اما تاثیری بر افزایش وزن و ضریب تبدیل در این دوره نداشت. استفاده طولانی تر از علوفه در جیره ی آغازین باعث کاهش معنی دار ضخامت لایه ی کراتینه (0/04=p) و افزایش ضخامت کل دیواره ی شکمبه (0/02=p) و ظرفیت معده شد (0/03=p) اما نتوانست باعث افزایش تمایز سلولی و غلظت بتاهیدروکسی بوتیرات خون شود. به نظر می رسد که مقدار تولید اسیدهای چرب فرار در شکمبه (جیره های کنسانتره ای) عامل مهمتری از نقش علوفه بر توسعه ی شکمبه باشد. هر چند نباید نقش آن در افزایش توان ماهیچه ای و حفظ شرایط پایدار تخمیر در شکمبه مانند ترشح بزاق و حفظ ph در سطح بهینه نادیده گرفته شود.